De onverharde zandweg kronkelt langzaam verder langs de oever van het meer als we tussen de bomen, achter grote hekwerken steeds meer houten huisjes ontdekken. Alles schreeuwt rauwheid en woestenij, het gras en onkruid staat oksel hoog en her en der staan verroeste werktuigen. De huizen zijn van hout met afbladderende verf en verrotte kozijnen. De weg is eerst nog verlaten maar later zien we een kleine haven met een stijger van onbewerkte boomstammen. Verderop staan een paar koeien te grazen tussen het afval. Wanneer je de elektriciteitsdraden en schotel antennes wegdenkt zijn we terug in de middeleeuwen. Welkom in Siberië, Bolshie Koty. We hebben net 8 uur gewandeld om er te komen en hebben trek in een biertje en een bed..

Bolshie Koty staat in groot contrast met Sint Petersburg waar we anderhalve week geleden onze reis begonnen. We trekken de dag van aankomst even door tot we het “niet-te-missen-spektakel” kunnen aanschouwen tijdens de witte nachten (het blijft nagenoeg licht de hele nacht): om half 2 ’s nachts gaan alle bruggen over de Neva open en dat moet een fantastisch romantisch aanblik geven. Helaas zijn wij in Nederland iet wat verwent met bruggen die open kunnen en staan we midden in de nacht te gniffelen om de menigte die foto’s staan te maken van een beweegbare brug en dus ook om ons zelf. De stad van Alexander de Grote staat bekent als meest Europese stad van de Russische Federatie en is daarom een niet al te grote cultuurshock. Ze wordt vaak vergeleken met Amsterdam en krijgt dan ook vaak de naam: “Venetië van het noorden”, maar zo wordt Brugge ook genoemd en ik denk dat de mensen die dat verkondigen, zelf nog nooit in Venetië zijn geweest, of in Brugge. Ik heb meer het gevoel dat ik in Pisa ben, met alle neoklassieke gebouwen om me heen, maar dan zonder die scheve toren, een onleesbaar handschrift op de ramen en mensen die Russische spreken.. Kortom we zijn gewoon in Sint Petersburg en daar staat het Louvre of was het nou de Hermitage? Men zegt dat het op elkaar lijkt. Het is in ieder geval te groot om in 1 dag helemaal te zien. We hebben dan ook een gids geregeld die ons om de lange wachtrij heen loodst en 4 uur lang meeneemt van de ene naar de andere prachtige zaal. Eigenlijk is de Hermitage ooit gebouwd voor Catherine de Grote (ja de vrouw van) die wat privacy zocht voor haar affaire, daarvoor was het immense winterpaleis niet groot genoeg. Nu bestaat de Hermitage uit 5 enorme gebouwen en na zoveel pracht en praal ben ik voor de komende maand weer verzadigd. De stad zelf heeft naast de neoklassieke gebouwen ook nog een prachtig gebedshuis, de kerk van de verlosser op het bloed.

De volgende dag bezoeken we het “Peterhof”, een Tsaar heeft immers ook een zomerpaleis nodig en een mooie tuin. We vergapen ons aan nog meer goud en marmer voor we iets verder Sint Petersburg inlopen en eindelijk achter de schermen kunnen kijken van deze zien-en-gezien-worden-stad. We zien druk verkeer, een overvloed aan mensen, kleine winkeltjes en grijze sovjet gebouwen. Veel tijd hebben we niet want onze trein naar Moskou staat te wachten.

Het is even puzzelen voor we het juiste perron in het cyrillisch hebben ontcijfert maar we belanden uiteindelijk met een vriendelijke vader en zijn zoontje in de coupe . Tijdens de rit naar Moskou worden we gedoopt zoals Neptunus haar zeelui de evenaar over helpt. Met handen en voeten communiceren we over waar we vandaan komen en wie dan wel de geserveerde muffin gaat eten. ’s Nachts spuugt de lieve zoon ook nog de coupe onder en is het niet spijtig dat Dimitri op ons staat te wachten in de hoofdstad van Rusland. Hij brengt ons naar onze gastheer ten westen van het centrum. In tegenstelling tot Sint Petersburg is Moskou niet verborgen achter decorwerk, maar straalt het grootsheid en smerigheid uit. De stad met 11,5 miljoen inwoners, vijfbaans wegen door het centrum en veel Sovjet herinneringen doet ons erg onvriendelijk aan. Om een beetje overzicht te krijgen nemen we een ouderwetse hop-on-hop-off bus. Uitgekomen bij het Bolsjojtheater vinden we een vriendelijke Rus die Engels spreekt en ons uitlegt dat er die avond helaas geen ballet is. Op aanraden van de moeder van Ershad (een kind uit de klas van Ilse) zoeken we uiteindelijk wat rust in het Gorky park. Dit blijkt een goede keuze, we vinden hier voor het eerst de ziel van de moderne Rus. Traditionele dans afgewisseld met salsa op rap muziek en Thais eten, jongeren die jeu de boules spelen of gewoon tekeer gaan op de skatebaan. Het voelt alsof we even mogen proeven van de nieuwe generatie die met beide voeten in de westerse cultuur staat.

Tevreden beginnen we aan dag twee, maar wederom overvalt ons de drukte van deze metropool, we zijn dan ook meer onder de indruk van de lange wachtrij dan van het Kremlin zelf. De boottocht over de Moskva steelt ook ons hart niet maar de beste manier om je te verplaatsen in de stad is en blijft de metro. Elk station is weer een waar paleis op zich dat niet onderdoet aan de zalen van de Hermitage. Hamers en Sikkels, figuren van glas, schilderingen, mozaïek, standbeelden en veel graniet. Het was Stalins parade paardje om de wereld te laten zien hoe rijk en competent zijn communistische staat was. Zijn voorganger Vladimir Lenin ligt veilig in het mausoleum, helaas is de bunker gesloten en kunnen we hem geen Hollandse groet overbrengen. Op het rode plein vinden we natuurlijk ook nog de st. Basil’s kathedraal met zijn gekleurde koepels en franjes. Binnen zijn er 9 kapelletjes met middeleeuwse schilderingen van heiligen, het is bijzonder om te zien dat de schilders nog geen diepte konden creëren en dus lijken de muren bedekt met kindertekeningen vergeleken met de kunst in de metro stations.

Na deze twee wereldsteden zijn we klaar voor het Russische platteland, opzoek naar de mens achter het strakke, norse pokerface. Daarvoor stappen we op dé Transmongolië express trein #20, onze eerste stop ligt 5 tijdzones naar het oosten. Samen met een kwieke Zweedse dame van over de 70: Catharina en onze nieuwe Amsterdamse vriend Joost brengen we 4 nachten en 3 volle dagen door in ons hutje van rijtuig 7. We vinden al snel een regelmaat van slapen, lezen wat kletsen, dan rond 4 uur ’s middags kopen we wat bier en spelen een spelletje tot we naar de restauratie kunnen voor ons diner. Daar vinden we een lid van de Adams family die ons stilzwijgend bedient van Russische specialiteiten. De stops onderweg blijven spannend omdat het altijd onduidelijk is hoe lang de trein zal blijven staan en die zonder signaal vertrekt. Na 4700 en een beetje kilometers aan berkenbomen komen we aan in Irkutsk wat zichzelf heeft uitgeroepen tot hoofdstad van Siberië. Het is moeilijk te zeggen dat we heel Siberië hebben gezien, maar wat meer afwisseling in landschap hadden we wel verwacht.

Nadat we van de trein stappen reizen we direct door naar Listvianka aan de oever van het grootste zoetwater reservoir van de wereld: het Baikal meer. In ons hoofd was dit dorpje een pittoresk gehuchtje waar we eindelijk wodka konden drinken met zingende Russen, maar helaas, het blijkt een onder ontwikkeld vakantie plaatsje waar een sterke Aziatische invloed te merken is. Die 1^e wodka drinken we dan ook maar ter afscheid van ons reisgezelschap uit de trein, de avond voor we beginnen aan de Great Baikal Trail. De prachtige wandeltocht brengt ons naar Boshie Koty waar dit verhaal begon. We vinden uiteindelijk een bed bij een alleraardigste Babushkas (moedertje van Rusland) en eten Borst (Russische soep) bij de plaatselijke kruidenier, schoenenwinkel, drank handel en uiteraard ook restaurant.

Op de terugweg van Listvianka naar Irkutsk raakt voor ons neus een dronken automobilist van de weg en vouwt zich rond een boom, onze chauffeur wacht dit tafereel niet af en ’s avonds maken we de balans op van 13 dagen Rusland. We hebben de pracht en praal van de Tsaren kunnen aanschouwen in Sint Petersburg, Sovjet geschiedenis kunnen proeven in Moskou, de moderne Rus kunnen aanschouwen in het park en aan de oevers van het Baikalmeer. In Bolshie Koty waren we even terug in de tijd en sliepen in een houten huis waar de bewoners van Siberië in de winter temperaturen van -40°C moeten weerstaan. Toch missen we de dialoog met de mensen, uiteraard is de taal een grote barrière, maar wat ze zo onbereikbaar maakt is hun houding en expressie. In hun ogen is wantrouwen te zien en in eerste instantie is niets mogelijk: “Njet.. no.. nee”.

Bij het kopen van onze flesje wodka op de laatste avond komt de verkoper echter wel achter ons aan gesneld als we de winkel uit zijn: “Pressent, Pressent!” en geeft ons onhandig lachend een wodka glaasje. Misschien is dat kleurloze, dodelijke vergif dan toch wel de smeerolie van deze cultuur, zolang je daarna maar niet in de auto stapt.

Ilse & Martin